BAŞPINAR KASABASI TARİHİ

DERLEYEN : İRFAN BECER

 Bugüne kadar Başpınar Kasabasının tarihi ile ilgili bir araştırma yapılmamıştır. Elimizde Başpınar’ın tarihini anlatan yazılı bilgiler yoktur. Ancak yaşlıların anlattıkları ile tarihi bilgilerin birleştirilmesi sonucunda bu konuda fikir sahibi olabiliyoruz.

Bu tarihçeyi okuyan hemşehrilerimizin bunların dışında bildiklerini anlatmaları ile Başpınar’ın tarihini daha ayrıntılı yazma ve bu tarihçeyi geliştirme olanağı bulacağız.

Başpınar’ın eski adı Kareveran’dı. Anadolu’da Kareveran ve Akveran adında pek çok köy vardır. Bu adın nereden geldiği ayrıca araştırılmalıdır. Çorum’un Oğuzlar ilçesinin adıda eskiden Karaveran’dı. Bu köyler İskilip Karaveran’ı, Osmancık Karaveran’ı diye söylenerek birbirinden ayırdedilirdi.

1967 yılında Türkiye genelinde köy adları yeniden düzenlenirken Karaveran adı Başpınar olarak  değiştirildi. Osmancık Kaymakamlığı’nın Başpınar adını belirlemesinde Karaveran’da çok sayıda  pınar bulunması ve Aşağıpınar gibi önemli bir su kaynağının da bunların arasında olması etkili olmuştur. Bu tarihçenin 1967 yılına kadar anlatılan kısmında Kareveran adı kullanılacaktır.

Karaveran’ın tarihini Osmancık’ın tarihinden ayrı düşünemeyiz. Osmancık’ın tarihi ile ilgili kaynaklar bize Karaveran’ın tarihi hakkında ipuçları vermektedir. Bu kaynaklarda 1596 tarihli bir mahkeme siciline göre Osmancık ve Karaveran’ın Çorum Sancağı’na bağlı olduğu belirtiliyor. Buna göre Karaveran’a ilk yerleşimin 1500’lü yıllarda olduğunu söyleyebiliriz. Aynı kaynaklardan 1864 yılında Çorum Sancağı’nın kaldırıldığını, Çorum’un Yozgat Sancağı’na bağlandığını, Osmancık ve Karaveran’ın da Amasya Sancağı’na bağlandığını öğreniyoruz

Bu bilgilerin Bilal Bayrak (Bilal Kahya), Halil Uysal (Hatip) ve diğer yaşlıların anlattıkları ile örtüştüğünü görüyoruz  Bu anlatılanlara göre Karaveran Amasya’ya bağlı bir bucaktı.

1860’lı yıllarda bucak yöneticisi olan Sarı İmam çevrede ve Amasya Sancağı’nda saygın bir kişiydi. Bugünkü Ulucami’nin avlusunda var olan eski camii 1885 yılında Sarı İmam’ın önderliğinde yaptırılmıştı. 1885 yılından öncede aynı yerde küçük bir cami olduğu anlatılırdı. Eski camii onun yerine yapılmış ve gerekli olan kereste hemen köyün yakınlarından temin edilmişti. Duvarları taş, çatısı ahşap olan caminin inşaatında ermeni ustaların çalıştığı söylenirdi. Ne yazık ki tarihi eser sayılabilecek bu bina 1989 yılında yapımından yaklaşık yüz yıl sonra yıktırıldı.

Karaveran’da tarihi nitelikte olan iki yapı daha vardı. Bunlar Aşağıpınar’ın hemen yanında bugünkü Belediye binasının yerinde bulunuyordu. Bunlardan birisi üç katlı bir bina olan Mescit’ti. Bu binada namaz kılma yeri ve Kuran öğrenme bölümleri bulunuyordu. Ayrıca en alt katında suyunu kanal sistemiyle Aşağıpınar’dan alan gençler için yıkanma yeri bulunurdu.

Diğer yapıda Mescit’in hemen yanında yer alan ve Karılarpınarı olarak adlandırılan çamaşırhane idi. Bu çamaşırhane çevresi 4 m taş duvarla çevrilmiş, içerisinin görünmemesi amacıyla kapısı kavisli yapılmış, üstü açık kendisine özgü mimarisi olan bir yapıydı. Bu yapılar 1973 yılında yıkılarak yerine  belediye binası yapılmıştır.

Tarihi kaynaklara göre 1894 yılında Çorum yeniden sancak olmuş Osmancık ve Karaveran tekrar Çorum’a bağlanmıştır. Cumhuriyetin kurulması ile yapılan düzenlemelerde Çorum il, Osmancık ilçe Karaveran’da Osmancık’a bağlı köy olmuştur.

Karaveran Köyüne ilk yerleşim ile ilgili çeşitli söylentiler vardır. Bunlardan en akla yatkın olanı buranın Aşağıpınar’ın kaynağı olan su nedeniyle tercih edildiğidir. Bir söylentiye göre ilk yerleşenler Karaveran’ın batısında bulunan Şahna Köyü’nden buraya gelmişlerdir. Şahna Köyü’nün kalıntıları, mezarlığı ve yetersiz su kaynağı bu görüşü desteklemektedir. Karaveran’ın ilk kurulduğunda çevresinin orman alanı olduğunu biliyoruz. 1940 yılından önce evler kertme denilen ağaç evlerden oluşuyordu. Eski caminin kerestesi de köyün yakınlarından temin edilmişti. Artan nüfus, bilinçsiz ağaç kesimi  ve tarla açımı sonucunda ne yazık ki köyün çevresindeki ormanlar yok edilmiştir.

Meşe kökü yüksek kalorisi nedeniyle tercih edilen bir odundu. Bu yüzden 60’lı yıllarda meşe ağaçlarının kökleri sökülmüştür  Bu yüzden bugün çevrede meşe ağacı yok denecek kadar azalmıştır. Başpınar Kasabası ve çevresinde izinli ve düzenli arkeolojik kazı yapılmamıştır. Zaman zaman Hitit ve Roma dönemlerine ait basit tarihi eserlere rastlanmıştır.

Çevrede eski yerleşim yeri olduğu izlenimi veren alanlar vardır. Basiret, Örenardı, Karaçalılık, Kargıyolu, Yukarıalmalı bölgelerininde eski yerleşim yeri olduklarını gösteren izlere rastlamak mümkündür.

1927 yılında yapılan ilk nüfüs sayımında Osmancık merkezin nüfusu 4132 iken Karaveran’ın nüfusu 950’dir. Bu dönemde eğitim medreselerde yapılırdı. Cumhuriyetten önce Osmancık merkezde altı medrese vardı. Karaveran’da bu dönemde bir medrese bulunuyordu. Bu okulun bugünkü Tarım Kredi Kooperatifi’nin arkasında olduğu anlatılırdı. Daha sonra bunların yerini mahalle mektepleri aldı. Karaveran’da bulunan mahalle mektebinin 1927 yılında 52 erkek 13 kız olmak üzere 65 öğrencisi vardı. 1928 yılında Harf  Devrimi ile açılan Millet Mektebi’nin 85 erkek öğrencisi bulunuyordu. Bu bilgilerden 1900’lü yılların başından itibaren Karaveran’da bir şekilde okulun var olduğunu görüyoruz. 1929 yılında açılan 3 sınıflı ilkokukun varlığı 1943 yılına kadar devam etti. l943 yılında depremin etkisi ve ilgisizlik sonucunda okul kapandı. Eşyaları Çampınar Köyü’ne taşındı. Daha sonra l947 yılında bugünkü Tarım Kredi Kooperatifi’nin bulunduğu yere 3 dershanesi olan iki katlı ilkokul binası yapıldı. Bu binanın yetersiz kalması ve bahçesinin dar olması nedeniyle 1959 yılında şimdiki ilköğretim okulunun bahçesinde bulunan taş bina yaptırıldı. İlkokul buraya taşındı, eski okulun yerine de Tarım Kredi Kooperatifi yapıldı.

Karaveran’ın yakın tarihini etkileyen en önemli olaylardan biride 2 Aralık 1942 tarihindeki 5.9 şiddetinde Osmancık-Çorum depremi ve 11 Aralık 1942 tarihinde yine aynı şiddette olan Hamamözü Vadisi depremidir. Bu depremlerde 5 ev yıkıldı, 11 kişi hayatını kaybetti. Kuzey Anadolu Fay hattının 20 km güneyinde yer alan Karaveran bu depremden çok etkilendi. İnsanlar üç beş yıl evlerine giremediler. Barakalarda yaşamak zorunda kaldılar. Bunların dışında 25 Haziran 1910 tarihinde merkezi Osmancık olan 6.1 şiddetinde bir deprem olduğunu biliyoruz. Fakat bu depremin Karaveran’a etkis hakkında bir bilgiye ulaşılamadı.

1950 yılında yapılan seçimlerde Bilal Bayrak muhtar seçildi. Aynı yıl iktidara gelen Demokrat Parti’nin başlattığı değişimler Karaveran’ı da etkiledi. Karaveran’ı Osmancık-Çorum yoluna bağlayan şose yapıldı. 1954 yılında Kışladeresi’nden içme suyu getirildi. Campınarı (camii pınarı) yenilendi. Ayrıca iki yeni pınar yapıldı (Leyleklipınar ve İğdelipınar). 27 Mayıs 1960 İhtilalinden sonra da görevden alınmayan Bilal Bayrak muhtarlığa devam etti.

1963 yılında yapılan seçimlerde tekrar kazandı. 1966 yılnda Karaveran adı Başpınar olarak değiştirildi. 1967 yılında yapılan seçimlerde Bilal Bayrak muhtar adayı olmadı. Mehmet Korkmaz Başpınar Köyü muhtarı oldu . 1968 yılında Başpınar Sağlık Ocağı yapılarak hizmete açıldı. Muhtar Mehmet Korkmaz ve Okul Müdürü Yusuf Şanal’ın önderliğinde ilkokulun bahçesine üç dershaneli ortaokul binası yaptırıldı. Şadi Ökmen ortaokul müdürü olarak atandı. Matematik öğretmeni olan Şadi Ökmen’in yanı sıra Fen Bilgisi öğretmeni Şahin Erdem ve Sosyal Bilgiler öğretmeni Ayla Vural ortaokulun ilk öğretmenleridir. Ortaokulun öğretimini başarı ile sürdürmesinde ortaokul öğretmenlerinin yanı sıra o yıllardaki ilkokul öğretmenlerinin de olağanüstü çabaları hiçbir zaman unutulmayacaktır.

O yıllarda nüfusu 3500’ü geçen Başpınar’da belediye örgütü kurulması için girişimler başladı. Bu girişimler sonunda yapılan referandum sonucunda belediye kurulmasına kararı verildi. 1973 yılında yapılan seçimlerde Fevzi Ertatlı Başpınar Belediye Başkanı seçildi. Geçici bir binada açılan belediye daha sonra kendi hizmet binasına taşındı. 1976 yılında su şebekesi yapılarak evlere su verildi .l978 yılında Başpınar elektriğe kavuştu. Aynı yıllarda bugün belediye araçlarının park yeri olarak kullanılan parkın üstündeki alana fırın ve kahvehane yaptırıldı.

1977 yılında yapılan seçimlerde Fevzi Ertatlı tekrar belediye başkanı seçildi. Fakat 12 Eylül l980 ihtilalinde görevden alındı. Askeri yönetim döneminde Belediye Başkanı olarak Osmancık’tan memurlar atandı.

Ara dönemin sonunda 1984 yılında yapılan seçimlerde emekli astsubay Celil Okay belediye başkanı seçildi. Bu dönemde alınan iki midibüsle ulaşımın daha iyi yapılması sağlandı. Celil Okay görev süresi dolmadan istifa ederek belediye başkanlığından ayrıldı. Kalan sürede başkan vekili İbrahim Aydın belediye başkanı oldu.

1989 yılında yapılan yerel seçimlerde ilköğretim okulunun eski müdürü emekli öğretmen Yusuf Şanal belediye başkanı seçildi. Bu dönemde Şahnaköyü yazısının sulanması için çayda bulunan su çıkartılarak Şahnaköyü yazısının üstüne yapılan havuzda toplandı. Havuzun çevresinde park oluşturularak bir kır kahvesi yapıldı. Ayrıca Evlik Deresin’de Suyunbaşı olarak bilinen suyun kasabanın su şebekesine aktarılması sağlandı.

1994 yılında yapılan yerel seçimlerde Yusuf Şanal tekrar belediye başkanı seçildi. Bu dönemde kamulaştırılan alanlarda parklar yapıldı. İnegöl Dağı’nda Karaca bölgesinde piknik alanı oluşturuldu. Piknik alanının il genelinde tanıtımı yapıldı. Karaca hafta sonlarında Osmancıklıların tercih ettiği bir yer oldu. Piknik alanının bakımı ve temizliği Başpınar Belediyesince yapılmaya başlandı. 1999 yılında yapılan yerel seçimlerde emekli tapu fen memuru Mustafa Okay belediye başkanı seçildi. Yeni başkan Başpınar’ın en büyük eksiğinin kanalizasyon sisteminin bugüne kadar yapılamamış olması olarak belirledi. Kanalizasyon yapımına başlandı. Bu dönemde yeni yapılmasına rağmen hasar gören ilköğretim okulunun yerine sekiz derslikli kaloriferli ilköğretim okulu binası yapıldı. İnegöl Dağı’nda bulunan Gürsu kaynağından belediye ve Başpınar halkının işbirliği ile Başpınar’a içme suyu getirildi.

2004 yılında yapılan yerel seçimlerde Mustafa Okay tekrar başkan seçildi. 

NOT

Bu tarihçenin hazırlanmasında kuşkusuz birçok hata yapılmış, pek çok konu eksik bırakılmış olabilir. Gerekli araştırmaları yapabilmemiz için zamanımız ve olanağımız yoktu. Bir başlangıç yaparak göçü yolda düzeltelim dedik. Yapıcı eleştirileriniz yanında güvenilir kaynaklardan elde edeceğiniz bilgileri bize ulaştırırsanız hep birlikte Başpınar’ın tarihini daha düzenli ve yeterli yazmış oluruz.